Kovara dilop ku di warê çand, huner û polîtîkayê de du mehan carekê weşanê dike bi hejmara xwe ya 15an gihîşt ber destê xwîneran. Ji ber nexweşiya COVID-19ê hejmara 14an a kovarê weke PDF hatibû weşandin lê vê carê bi awayê çapkirî derket.
Di hejmara tîrmeh-tebaxê de dîsa nivîsên cur bi cur hene.
DOSYEYA HEJMARÊ
Navenda Lêkolînan a Sosyo-polîtîk derheqê axavtin û nivîsandina kurdî ya li bakurê Kurdistanê de encama lêkolînekê weşandibû. Lêkolîner, li ser têkiliya rewşa sosyo-ekonomîk û bikaranîna ziman gihabûn encamên balkêş û rewşa nebaş a kurdî careke din li ber çavan raxistibûn. Kovara Dilopê jî di vê hejmarê de berê xwe da vê meseleyê û dosyeya xwe li ser vê babetê weşand. Cûma Çîçek ê akademîsyen di roportaja dosyeyê de li ser vê meseleyê nirxandinên muhîm dike û pêşniyarên xwe vedibêje. Kovar, dê di hejmareke din de jî ji vî aliyî ve li vê meseleyê bikole.
KURDÊN SOVYETISTANÊ
Di navbera 1939-1945an de 2. Şerê Cîhanê diqewime. Di encama vî şerî de bi milyonan hemwelatiyên Yekîtiya Sovyetê can didin ku gelek kurdên Sovyetistanê jî, ji bo parastina Sovyetistanê beşdarî şer dibin. Sedat Ulugana yê akademîsyen tesîra vî şerî ya li ser dengbêjiya kurdên Sovyetistanê bi kilaman radixe ber çavan. Eskerê Boyîk jî di nivîsa xwe de qala tarîxa alfabeyên kurdî yên li Sovyetistanê dike.
Di vê hejmara kovarê de Recep Maraşlı, ku ew bixwe jî resam e, derheqê berhemdariya Sevada Grigoryan ê ressam de nivisiye. Maraşlı di vê nivîsê de afirîneriya Grigoryan weke çîrokbêjiyê dibîne û dibêje berhemên wî “ji paş çiyayê Qaf hatine lê saf, xweşik û dilpak in”.
Di hejmara borî de Mesut Alp li ser yekem şerê biyolojîk nivîsîbû. Alp, di vê hejmarê de jî berê xwe daye jêrê Mêrdînê; Şerê Darayê ku weke yekem şerê kîmyewî tê dîtin.
NAZIM HÎKMET, ÎDRÎSÊ BEDLÎSÎ, DR. QASIMLO
Mihemed Ronahî li ser Nazim Hîkmet nivîsiye di vê hejmarê de. Ronahî, têkiliya Nazim Hîkmet û kurdan, bi taybetî jî ya wî û Hejar Mukriyanî yê helbestvanê gewre, bi çavkaniya bîranînên Mukriyanî vegotiye.
Mehmet Bayrak li ser Îdrîsê Bedlîsî nivîsiye ku carcaran sekna wî û têkiliyên wî yên ligel dewleta Osmaniyan dibe sebebê nîqaşan. Bayrak, bi belgeyan qala têkiliyên wî yên ligel Osmaniyan dike û encamên van têkiliyan dinirxîne. Dr. Qasimlo û hevalên wî dê ji bo çareseriya kêşeya kurd ligel rayedarên Îranê rûniştina lê bi komployekê hatin kuştin; komploya Viyanayê. Fehîm Işik di 90 saliya Dr. Qasimlo de pirsa qatilên wî û hevalên wî kiriye.
Weke din di vê hejmarê de Rohat Alakom li ser Kurdistan-Sporê, Sezai Sarıoglu li ser guldexwînên Hekariyê, Mecnur Laçin jî li ser Anzeleyê nivîsandine.
Helbestvanên vê hejmarê Selîm Temo, Ralph Waldo Emerson û Suat Baran in ku Baran xelatgirê îsalîn ê Pêşbirka Helbestan a Arjen Arî ye. Fewzî Bîlge dîsa bi tabloyeke xwe reng daye kovarê.
***
İki aylık periyotlarla Kürtçe-Türkçe yayınlanan kültür, sanat, politika dergisi dilop, Temmuz-Ağustos sayısıyla basılı olarak okurlarının karşısında…
DOSYA: KÜRTÇENİN YAŞAMASI VE YAŞATILMASI İÇİN…
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi’nin bölge illerinde yaptığı saha araştırmalarının sonuçlarının değerlendirildiği dosya sayfalarında, akademisyen Cuma Çiçek’le yapılmış kapsamlı bir röportaj yer alıyor. Konuya dair önemli belirleme ve çözüm önerilerinin bulunduğu röportajda, kuşaklar arası dil aktarımı ve Kürtçenin kamusal alanda ihtiyaç duyulur hale gelmesi üzerinde özellikle duruluyor. Dergi, gelecek sayısında da konuya dair tartışmayı Kürtçe bir röportajla sürdürecek.
‘NEFES ALAMIYORUM’ DENMEYECEK BİR DÜNYA…
Amerika’da George Floyd’un öldürülmesiyle alevlenen ve Avrupa’ya da yayılan ırkçılık karşıtı toplumsal hareketlenmenin zeminini ve ırkçılığın kökenlerini irdeleyen Zafer Yörük, ‘Irkçı ideoloji ve çoğunluk kimliği’ yazısında, meselenin Türkiye dair boyutuna da değiniyor.
Ermenistanlı ressam Sevada Grigoryan’ın bir resmini kapağına taşıyan dergide, Recep Maraşlı, farklı renk ve ırklardan insanları resimleştirerek hayatı ‘masalsı bir güzellik’ içinde yeniden üreten Grigoryan’ın üretimlerini ve Doğu resmini ele alıyor.
SOVYET KÜRTLERİ…
dilop Sovyet Kürtlerine dair yazılara bu sayıda da devam ediyor.
Milyonlarca insanın hayatını kaybettiği 2. Dünya Savaşı’nda, Sovyet vatandaşı birçok Kürt de Sovyet ülkesinin savunulmasında bizzat bulundu. Akademisyen Sedat Ulugana yazısında bazı klam örnekleri üzerinden savaşın Sovyet Kürt dengbêjliği üzerinde bıraktığı izleri yazıyor. Yine Eskerê Boyîk de bu sayıda Kürtçe alfabenin Sovyetler Birliği’ndeki gelişim seyrini ele alıyor.
Bir önceki sayıda tarihin ilk biyolojik savaşını yazan Arkeolog Mesut Alp, bu sayıda Mardin ovasında yaşanmış olan ve ilk kimyasal savaş olarak bilinen Dara savaşını anlatıyor. Barış Avşar da halkların kendi yöntemlerini bulup askeri yenilgilere rağmen bir şekilde yollarına devam edişlerine örnek olarak, ‘Van krallığı’ ve Tuşba’nın çarpıcı kuruluş sürecini gösteriyor.
NAZIM HİKMET-HEJAR MUKRİYANÎ İLİŞKİSİ
Çok tartışılan Nazım Hikmet ile Kürtlerin ilişkisi babında değerlendirilebilecek bir Kürtçe yazı var bu sayıda. Nazım’ın büyük Kürt şairlerinden Hejar Mukriyanî ile olan ilişkisini, Mukriyanî’nin anılarına dayanarak anlatıyor Mihemed Ronahî.
Gazeteci Fehim Işık da İran devleti tarafından Viyana’da müzakere masasında öldürülen Dr. Abdurrahman Qasimlo’yu ve Viyana komplosunu anlatıyor.
İDRİS İ BİDLİSÎ: ‘BÜYÜK DEVLET ADAMI’ MI ‘MANDACI’ MI?
Mehmet Bayrak’ın Kürdoloji yazıları da sürüyor. Bu sayıda, Osmanlılar ile ilişkileri tartışma konusu olan, kimilerince “mandacı” olarak değerlendirilen İdris-i Bidlisî’yi yazan Bayrak, belgelerle Bidlisî-Osmanlı ilişkisinin sonuçlarına dair değerlendirmelerde bulunuyor.
Rohat Alakom’un Kürdistan-Spor’u, Mecnur Laçin’in Diyarbakır’daki Anzele suyunu, Ercüment Akdeniz’in, Fewzî Bîlge’nin Apê Musa tablosunu yazdığı dilop’ta, Ragıp İncesağır da Anadolu’nun bilinmeyen tarihine ilişkin yazılarına ilk köle isyanını anlatarak başlıyor.
HAKKARİ’YE TERS LALE VE TERS HALAYDAN BAKMAK!
Sezai Sarıoğlu’nun kendisine has uslubuyla yazdığı ‘Bölge illeri’ dizisinde sıra Hakkari’de. Hakkariye ters lale ve ters halaydan bakınca gördüklerini yazıyor Sarıoğlu.
Bu sayıya şiirleriyle katılan şairler: Selim Temo, Ralph, Waldo Emerson ve bu yıl Arjen Arî şiir yarışmasını kazanan Suat Baran…